عواقب اقتصادی و سیاسی درگیری مسلحانه ایران و آذربایجان
تاریخ انتشار: ۱۹ بهمن ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۷۰۵۰۵۵۴
درگیری مسلحانه بین ایران و آذربایجان میتواند پروژههای انرژی منطقهای را به خطر بیندازد.
ایران و آذربایجان، کشورهایی با جمعیت اکثریت شیعی که دارای پیوندهای قومی، زبانی و تاریخی به پهنای چندین قرن، در ماه ژانویه، زمانی که سفارت آذربایجان در تهران مورد حمله مسلحانه قرار گرفت، شاهد بالاترین تنشها در روابط متشنج میان یکدیگر بودند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
گلنار متولی و ذوالفقار آقایف با انتشار یادداشتی با عنوان « آذربایجان، ایران و افزایش تنش در قفقاز» در بلومبرگ استدلال کردهاند این درگیری عواقبی برای منطقه بزرگتر قفقاز دارد؛ منطقهای که تحولات آن برای روسیه و ترکیه از اهمیت بالایی برخوردار است و با خط لولههایی که نفت و گاز طبیعی را به غرب میفرستند، تلاقی میکنند.
1. پشت تنشهای ایران و آذربایجان چیست؟ایران دارای جمعیت آذربایجانی قابل توجهی است که تصور میشود حدود یک سوم جمعیت 85 میلیونی آن را تشکیل میدهند. ایران نسبت به برخی احساسات جداییطلبانه در این مناطق تاکنون محتاط بوده است، این در حالی است که مقامات دولت آذربایجان ایران را متهم میکند که برخی از حقوق اقلیتها -مانند حق آموزش به زبان خودشان- را نادیده میگیرد [ادعایی که از سوی تهران به عنوان یک مسئله تحریکبرانگیز از سوی باکو تلقی میشود].
علاوه بر این، مقامات آذربایجان ایران را به دلیل حمایت از ارمنستان در درگیری طولانی مدت بر سر منطقه قرهباغ کوهستانی مورد انتقاد قرار دادهاند. و در نهایت تنشها در 30 سال گذشته گهگاه به دلیل روابط نزدیک آذربایجان با اسرائیل و پروژههای انرژی با شرکتهای غربی از جمله BP Plc شعلهور شده است.
2. درگیری آذربایجان و ارمنستان چه تأثیری بر ایران گذاشت؟پس از پیروزی آذربایجان در جنگ 44 روزه با ارمنستان در سال 2020، باکو مناطقی را در امتداد 130 کیلومتری مرز خود با ایران که از دهه 1990 در تصرف ارامنه بود، پس گرفت. بدین ترتیب باکو بخشی از بزرگراه اصلی را که ایران را به ارمنستان متصل میکند -یک مسیر تجاری مهم به دریای سیاه و روسیه- به تصرف درآورد.
زمانی که آذربایجان عوارض سنگینی بر کامیونهای ایرانی حامل کالا به ارمنستان وضع کرد، تهران به تندی واکنش نشان داد و عملاً تجارت بین آنها را فلج و دسترسی ایران به بازارهای دورتر را به خطر انداخت. از سوی دیگر الهام علیاف، رئیسجمهور آذربایجان، ایران را به نادیده گرفتن درخواستها برای توقف تحویل کالا به ارامنه در قره باغ کوهستانی متهم کرد. ایران و ارمنستان در مورد طرحهایی برای یک جاده جایگزین به دور از آذربایجان گفتوگو کردهاند.
3. اسرائیل چگونه درگیر است؟آذربایجان یکی از تامینکنندگان عمده نفت اسرائیل است. این کشور همچنین هواپیماهای بدون سرنشین با فنآوری پیشرفته و سایر تسلیحات را از اسرائیل خریداری می کند که در جنگ علیه ارمنستان بسیار به کار برده شد. بر اساس گزارش موسسه تحقیقات صلح بین المللی استکهلم، اسرائیل از سال 2011 تا 2020 پس از روسیه دومین تامینکننده تسلیحات به آذربایجان بوده است.
اسرائیل در اوایل دهه 1990 سفارت خود را در باکو، پایتخت آذربایجان افتتاح کرد و در این سالها آذربایجان میزبان رهبران اسرائیل بوده است. هفتهها قبل از حمله به سفارت در تهران، پارلمان آذربایجان لایحه افتتاح سفارت در اسرائیل را تصویب کرد که به سیاست چند دههای نداشتن نمایندگی دیپلماتیک در سرزمین های اشغالی پایان میدهد –سیاستی که تا آن زمان به دلیل حساسیت تهران اعمال میشد. این در حالی است که ایران روابط باکو با اسرائیل را تهدیدی برای امنیت ملی خود میداند.
4. چرا ایران روابط آذربایجان با اسرائیل را یک تهدید می بیند؟سالهاست ایران اسرائیل را به استفاده از این رابطه برای جاسوسی از ایران از طریق ابزارهایی مانند هواپیماهای جاسوسی بدون سرنشین متهم میکند. سرویس مرزی دولتی آذربایجان دریافت کننده اصلی اطلاعات پیشرفته و پهپادهای تهاجمی اسرائیل است. ایران اسرائیل را متهم کرده که پشتِ حملات به تاسیسات هستهای و نظامی این کشور و ترور دانشمندان و متخصصینش قرار دارد. اسرائیل که مدعیست از دستیابی ایران به بمب اتمی جلوگیری کند [در حالی که تهران منکر هر گونه تلاشی برای دستیابی به تسلیحات هستهای است]، دخالت خود را در این حوادث نه تایید و نه رد کرده است. در سال 2021، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی رزمایشهای نظامی گستردهای را در نزدیکی مرز آذربایجان برگزار کرد. مقامات ایرانی آذربایجان را متهم کردند که به اسرائیل اجازه حضور نظامی در نزدیکی مرزها را داده است. آذربایجان پناه دادن به نیروهای اسرائیلی را تکذیب کرده و با برگزاری رزمایش نظامی با ترکیه در نزدیکی مرز ایران مقابله کرد.
5. در ژانویه چه اتفاقی افتاد؟مقامات آذربایجان ایران را مسئول آنچه «حمله تروریستی» به سفارت خود در تهران توصیف میکنند، معرفی کردند. حتی یک مقام وزارت خارجه آذربایجان ادعا کرده حادثه حمله به سفارتخانه این کشور در تهران «از قبل برنامه ریزی شده» بوده است. ایران گفته که بازجویی اولیه از مرد مسلح که توسط پلیس بازداشت شد، نشان داد که او به انگیزههای شخصی عمل کرده است.
اما در آذربایجان تلاش میشود که داستان جور دیگر جلوه داده شود. یک دیپلمات ارشد آذربایجان موضع ایران را «پوچ» خوانده و یکی از وبسایت های خبری حامی دولت باکو، کالیبر، به نقل از منابع ناشناس در دولت علیاف مدعی شد «سرویسهای ویژه» ایران پشت این حمله بودهاند. اکنون آذربایجان سفارت را بسته، فعالیتها را تعلیق کرده و کارکنان و خانواده هایشان را از محل سفارت تخلیه و به خانه برگردانده است. وزارت امور خارجه این کشور هم به شهروندان نسبت به سفر به ایران هشدار داد.
6. یک درگیری احتمالی چگونه خواهد بود؟آغاز درگیری بین آذربایجان و ایران به سرعت ترکیه -عضو ناتو- را که یک پیمان دفاعی متقابل با آذربایجان دارد، درگیر خواهد کرد. ترکیه از دیرباز حامی اصلی و نظامی آذربایجان بوده و آشکارا از این کشور از طریق ارسال تسلیحات و حضور مستشاران علیه ارمنستان در جنگ 2020 حمایت کرد. اکنون نیروهای این کشور برای نظارت بر آتشبس آذربایجان-ارمنستان در کنار نیروهای روسی مستقر شدهاند و 2000 سرباز حافظ صلح را به قره باغ کوهستانی اعزام کرده است. روسیه نیز یک پایگاه نظامی در ارمنستان دارد و دو کشور یک پیمان دفاعی دارند. هر گونه درگیری پای این کشورها را هم احتمالا باز خواهد کرد.
7. از نظر اقتصادی چه چیزی در خطر است؟درگیری مسلحانه بین ایران و آذربایجان میتواند پروژههای انرژی منطقهای را به خطر بیندازد. بریتیش پترولیوم و شرکای آن از سال 1994 بیش از 70 میلیارد دلار در پروژههای توسعه انرژی و حمل و نقل آذربایجان سرمایهگذاری کردهاند. این پروژهها شامل یک خط لوله نفتی به طول 1768 کیلومتر است که خروجی دریای خزر را به بندر جیهان ترکیه در دریای مدیترانه متصل میکند. آذربایجان همچنین به ساخت 3500 کیلومتر خط لوله گاز طبیعی به اروپا از طریق گرجستان و ترکیه کمک کرد.
آذربایجان صادرات گاز خود را از 31 دسامبر به کشورهای اتحادیه اروپا از جمله یونان و ایتالیا از طریق کریدور گاز جنوبی تحت حمایت ایالات متحده آغاز کرد. در ماه ژوئیه، این کشور موافقت کرد که صادرات گاز طبیعی به اروپا را تا سال 2027 دو برابر کند.
اقتصادنیوز
منبع: ایران اکونومیست
کلیدواژه: ایران و آذربایجان پروژه ها
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت iraneconomist.com دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایران اکونومیست» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۷۰۵۰۵۵۴ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
گیر و گور اقتصاد ایران چیست؟
فرارو-در روزهای پایانی سال ۱۴۰۲ یکی از موضوعاتی که به شدت مورد توجه قرار داشت وضعیت نرخ دلار والبته شاخصهای مهار تورم بود. وزیر اقتصاد در تشریح وضعیت اقتصادی کشور در آن روزها، به ۲ هجوم ارزی اشاره کرد و گفت: «قبل از جنگ غزه در مهرماه نرخ ارز داشت به ۶۰ تا ۷۰ هزار تومان میرسید که با مجموعه تدابیر انجام شده و آزادسازی منابع، مهار شد و بار دوم در بهمن ماه بود که همچنان تبعات آن را شاهد هستیم.»
به گزارش فرارو، اکنون و در سال ۱۴۰۳، بسیاری از کارشناسان حوزه اقتصاد، امیدوارند که بتوان از طریق افزاش نرخ شاخصهای رشد اقتصادی، در حوزه کنترل تورم و کنترل نرخ ارز نیز تاثیر گذار بود. محمدرضا فرزین، رییس کل بانک مرکزی اخیرا گفته است: «برنامهریزی بانک مرکزی تا پایان سال آینده دستیابی به رشد نقدینگی۲۳ درصد با دامنه مثبت و منفی ۲ درصد و قرار گرفتن نرخ تورم نقطه به نقطه در کانال ۲۰ درصد است. این در حالی است که طبق اعلام مرکز آمار، شاخص قیمت مصرفکننده در ۱۲ ماه منتهی به ماه جاری نسبت به دوره مشابه سال قبل، ۴۲.۵ درصد افزایش داشته و حجم نقدینگی هم در پایان دیماه ۱۴۰۲ به بیش از ۷ هزار و ۵۵۰ هزار میلیارد تومان رسیده که نسبت به پایان سال ۱۴۰۱ معادل ۱۹.۲ درصد رشد نشان میدهد.»
با وجود امیدواریها و خبرهای نوید بخشی که از سوی بانک مرکزی و رئیس آن منتشر میشود، اما در اسفند ماه ۱۴۰۲، نرخ دلار، حدود ۲۰ درصد رشد داشت و طبیعتا همین افزایش ۲۰ درصدی نرخ دلار حکایت از افزایش قیمتها از ابتدای سال ۱۴۰۳ دارد. یکی دیگر از اتفاقاتی که در سال ۱۴۰۲ تشدید شد، روند مهاجرت جوانان از نخبگان دانشگاهی تا قشر کارگر بود که اغلب با هدف دستیابی به رفاه بالاتر یا کسب درامد بیشتر، مهاجرت میکنند. با توجه به شرایط اقتصادی کشور در سال ۱۴۰۲ برای بررسی برنامههای احتمالی در سال ۱۴۰۳، فرارو با علی قنبری، اقتصاددان و عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس، گفتگو کرده است:
فقدان آمارهای اقتصادی و عدم شفافیتعلی قنبری به فرارو گفت: «با توجه به عملکرد دولت و وعدههایی که در حوزههای کنترل تورم، کنترل نرخ بیکاری، کاهش کسری بودجه و سایر شاخصهای اقتصادی داده بود باید بگویم که ما در سال ۱۴۰۲ کاملا درجا زدیم. شرایط اقتصادی کشور بهبود قابل توجهی را تجربه نکرد و نرخ بیکاری نیز کاهش نیافت. متاسفانه رشد اقتصادی قابل توجهی را نیز تجربه نکرده ایم. یک معضل که مدت هاست برای اقتصاددانها و کارشناسان اقتصادی مانع تراشی میکند این است که شاخصهای اقتصادی زیادی در دسترسمان نیست و نمیتوانیم قضاوت درستی درباره وضعیت متاثر از شرایط فعلی کشور داشته باشیم، اما همین شاخصهایی که در دست داریم، نشان میدهند که مردم برای تامین حداقل نیازهای معیشتی خود در رنج به سر میبرند. تئوری یکپارچگی و همسانی قوا در دولت و تلاش برای حذف مخالفان نه تنها باعث بهبود وضع اقتصادی کشور نشد، بلکه باعث شد شرایط رو به بدتر شدن برود. به همین دلایل است که هم درباره مسکن و هم درمورد شغل، گرانی و تورم روند رو به بهبود را شاهد نیستیم.»
وی افزود: «تغییرات شکل گرفته در مجلس شورای اسلامی و کاندیداهایی که برای ورود به مجلس دوازدهم انتخاب شده اند نیز چندان جای امیدواری باقی نگذاشته اند که شرایط اقتصادی کشور متحول یا بهتر شود. من مدعی نیستم که دولت هیچگونه تلاشی برای بهبود وضعیت اقتصادی انجام نداده است، قطعا تیم اقتصادی دولت هم تلاشهایی را انجام داده است، اما علی رغم همه تلاش ها، وضعیت امیدوار کننده نیست. بخشی از علت این شرایط به عدم واقع بینی اقتصادی برمی گردد. در واقع تیم اقتصادی دولت با واقع بینی به آمارهای اقتصادی نگاه نمیکند و همین عدم واقع بینی با پیامدهایی همراه است. مشکل دیگر سه گانه شفافیت، بازار رقابتی و آزاد است. متاسفانه مدت زیادی است که دولتها در حوزه شفافیت اقتصادی بسیار ضعیف عمل میکنند. وقتی شفافیت اقتصادی وجود ندارد و حتی اطلاعاتی کامل در اختیار اقتصاددانان قرار ندارد، چگونه میتوان طرح و برنامهای برای پیشرفت تدوین کرد؟ رقابت درست و متوازنی هم بین بخش خصوصی و دولتی وجود ندارد و در نتیجه، شرایط یکسان نیست.
خبری از آزادی و شفافیت اقتصادی نبوداین اقتصاددان گفت: «اقتصاد کشور در سال ۱۴۰۲ نه شفاف بود و نه آزاد، متاسفانه برخی گروهها و افراد خاص، با ارتباط خود به راحتی در حوزه اقتصادی فعالیت میکنند، در حالی که برخی دیگر، به هیچ وجه چنین امکانی ندارند. یکی از علل عدم تمایل سرمایه گذاران برای حضور در اقتصاد کشور نیز، همین مسائل است. فارغ از مشکلات داخل کشور که عمدتا به همان سه گانه مرتبط میشود، ما درگیر برخی مشکلات خارجی هم هستیم، برای مثال، نتوانسته ایم مسائل مرتبط با سیاست خارجی را به شکل کامل حل کنیم و در برخی موارد، حتی وضعیت بدتر شده است. عدم ارتباط گیری درست ما با کشورهای اروپایی نیز از جمله مواردی است که به اعتقاد من میتواند در سال ۱۴۰۳ به یک پاشنه آشیل تبدیل شود. با توجه به مشکلات متعدد اقتصادی که در سال ۱۴۰۲ داشتیم، کمترین انتظار از دولت این بود که با تقویت روابط اقتصادی با کشورهای اروپایی و حل مناقشات منطقه ای، فرصتی را برای چشم اندازهای مثبت سال ۱۴۰۳ ایجاد کند. اما متاسفانه نتوانستیم با اروپا روابط اقتصادی سوددهی برقرار کنیم.»
وی افزود: «در حال حاضر بسیاری از مشکلات اقتصادی دولت، تحت سیطره مسائل سیاسی است. به همین دلیل هم تا روابط خارجی ما، مشکل برجام و FATF حل نشود، ما موفق نخواهیم شد وضعیت اقتصادی کشور را بهبود ببخشیم. یک نکته دیگر که به هیچ وجه نمیتوانیم نادیده بگیریم این است که در سال ۱۴۰۲ وضعیت مهاجرت جوانان و به ویژه جوانان تحصیلکرده از کشور نیز مثل چند سال قبل، همچنان بحرانی بود. متاسفانه تعداد زیادی از جوانان کشور به امید دستیابی به شاخصهای رفاهی، اجتماعی و اقتصادی بهتر، به کشورهای مختلف مهاجرت میکنند. خروج جوانان از کشور ضربههای اقتصادی زیادی را به ما وارد میکند، نیروی انسانی کارامدی که میتواند در حکم نجات دهنده اقتصاد عمل کند، به دلیل مواردی که گفتم و در سودای یافتن شرایط بهتر حتی حاضر است به کشورهای همسایه مهاجرت کند، اما در ایران نباشد. دولت در سال ۱۴۰۲ نتوانست ترمز این وضعیت را بکشد و امیدوارم در سال ۱۴۰۳ اگر نمیتواند ترمز را بکشد، لااقل روند مهاجرت را کندتر کند. در سال ۱۴۰۲ مهاجرت جوانان از کشور ترمز برید»
این عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس گفت: «پایین بودن نرخ مشارکت مردم در انتخابات مجلس شورای اسلامی نیز کاملا نشان میدهد که مردم از شرایط فعلی گلهمند هستند. من فکر میکنم اگر ترامپ به عنوان رئیس جمهور بعدی امریکا انتخاب شود که احتمال آن هم بالا است. جای نگرانی بیشتری وجود دارد. یکی از نکاتی که در اقتصاد ما مثل حلقه مفقوده و حل نشده است، مسئله عدم تلاش دولتمردان در ایجاد ارتباطات تجاری در مناطق آزاد کشور است. در حال حاضر بسیاری از کشورهای حاشیه خلیج فارس که از برخی جهات پتانسیلهای کمتری نسبت به مناطق آزاد کشور ما دارند، در شرایط بسیار خوبی در حوزه سرمایه گذاری قرار دارند. دولت با دستور دادن یا تعیین تکلیف به موفقیت نمیرسد و اگر قصد داریم از پتانسیلهای مناطق آزاد کشور در سال ۱۴۰۲ استفاده کنیم باید وارد عمل شویم.»